CEO’s Dergisinde Acar Baltaş

İş Liderlerinin Başarısızlık Nedenleri ve Özellikleri

Deneyimlerim, başarılı insanların genel olarak iki gruba ayrıldığını gösteriyor. Şirket yöneticileri, sporcular, sanatçılar ve politikacılardan oluşan birinci gruptaki kişiler, psikolog Kahneman’ın “geçerlilik yanılsaması” adını verdiği, kendi düşünce ve inançlarının doğruluğuna olan aşırı güvene sahiptir. Kimseye danışma ihtiyacı hissetmez ya da tüm davranışlarının, yanlış dahi olsa, tasdik hatta takdir edilmesini beklerler. İkinci grubu oluşturan doktorlar, öğretmenler, öğretim üyeleri ve pilotlar ise, insan hayatı üzerindeki kontrolleri nedeniyle, herkesin üstünde bir “otorite” olmanın ayrıcalıklı saygınlığını yaşarlar. Özellikle Türkiye’nin de içinde bulunduğu toplulukçu kültürlerde, otorite sahibi kişilerin yaptıkları, söyledikleri sorgulanamaz, sahip oldukları ayrıcalıklar onların hakkıdır.

Başarılı kişilere, değişmesi gereken yönlerinin onlara ne çok şey kaybettirdiğini gösterebilmek ve onları değişmeye ikna etmek belki de dünyanın en zor işlerinden biridir. Birçok başarılı şirkette, karar noktalarında bulunan yetki sahibi yöneticiler ve iş liderleri de bu grupta yer alan kişilerdir. Peki, onları başarılı kılan ve aynı zamanda onların değişmeye direnmesine neden olan temel inançları nelerdir?

1. Kendi kaderini tayin etme gücü: “Başarılı olmayı seçtim”. Başarılı liderler, yaptıkları işe inanmış ve başarılarını kendi yaratmış kişilerdir. Başarıları onların kararlılıklarının bir sonucudur. Değişmelerini zorlaştıran da bu adanmışlıktır. Onlar başkaları uygun gördüğü için değil, ancak kendileri isterlerse değişirler. Bu inanç onları yaptıklarını yapmaya devam etmeye ve duvara toslayan kadar da bundan vazgeçmemeye götürür.

2. Yeterlilik duygusu: “Başarabilirim”. İş liderleri olayların akışını ve sonucunu değiştirecek yeteneğe sahip olduklarına inanır. Bu “ben başarabilirim” inancı, iyimserlikle de birleşince, neredeyse kör inanca dönüşebilir. Elde ettikleri başarının nedeni olarak gördükleri davranışları tekrar eder dururlar. Herhangi bir davranışı değiştirirlerse, saadet zincirinin bozulacağından korkarlar.

3. İyimserlik: “Başaracağım”: Hiç sarsılmayan bir iyimserlik ve özgüven, başarılı iş liderlerinin en önemli özelliğidir. Önlerine çıkan fırsatlara “Hayır” demeleri neredeyse imkânsızdır. O yüzden her gün bir öncekinden daha meşguldürler. Ancak bu iyimserliğin ölçüsü kaçarsa, hem kendileri hem de çalışma arkadaşları “tükenir”.

4. Sonuç odaklılık: “Başardım” Bazı iş liderleri geçmişteki başarı hikâyelerinin, ulaştıkları noktanın kanıtı olduğuna inanır. Bu da gelecekle ilgili iyimserliklerini aşırı biçimde artırır. Ne var ki bu yaklaşım, hesaplanmamış riskler almalarına yol açabilir; olumsuz geribildirimleri ciddiye almalarını engeller.

Bu değer ve inançların her biri başarıyı hazırlayan etkenlerdir. Ancak bir de madalyonun arka yüzü vardır. Çünkü bu inançların her biri, aynı zamanda kişinin değişme potansiyelini de engeller.

Başarısız liderin özellikleri

Aşırı başarı tutkusu, başkalarını dinlememe, empati göstermekten kaçınma, yardım almama ve eleştiriye karşı tahammülsüzlük, iyi bir iş liderinin kaderini değiştirecek tuzaklardır. Bu bağlamda, insanları düş kırıklığına uğratan bir iş liderinin özelliklerine bakalım:

• İşler istediği gibi gitmediğinde kolayca parlar, beklenmedik çıkışlar yapar.
• Risk almaktan çekindiği için karar veremez, tereddüde düşer ya da çelişkili kararlar verir.
• İnsanlara güven duymaz, sözlerde ve davranışlarda ard niyet arar, kuşkucudur.
• İnsanlarla iletişim kurmayı önemsemez, onların ihtiyaçlarına duyarsızdır.
• Kendisine hayrandır ve her şeyin hakkı olduğuna inanır.
• Önünü sonunu düşünmeden bol keseden vaatte bulunur; sonra da verdiği sözleri unutur veya sözünü tutmaz.
• Her durumu küçük veya büyük krize dönüştürür; duruma hakim olmak için çevresini tedirgin eder.
• Fevri ve yanlış kararlar alır, çevresindekileri zora sokar.
• İnsanlar üzerinde sıkı kontrol uygular, zorlayıcıdır ve ayrıntılarla uğraşır.
• Herkesi memnun etmek için onların suyuna gider, insanlara hoş görünerek istediğini yaptırabileceğini düşünür.
• İnsanlara, gelişen olaylara ve sorunlara yeterince zaman ayırmaz, tembel ve gevşektir. Eğlenceye, oyuna, uykuya çok zaman ayırır.

Sonuç

Başarı tutkusu ve hedeflerine ulaşma doyumu pek çok zaman kendi içinde tuzaklar barındıran bir durumdur. Başarının baskısı insanlarda hayal kırıklıkları yaratan olumsuz davranışlara yol açabilir. Kurumsal düzeyde başarılı sonuçlara imza atan başarılı işi liderlerinin bu tuzaklara karşı hazırlıklı olmaları gerekmektedir.

Prof. Dr. Acar Baltaş

Biyografinin Tamamını Gör