Başarı Yönelimi

Gönülsüz pişen aş,
Ya karın ağrıtır ya baş.
Türk Atasözü

Motivasyon son yıllarda, “kalite” ve “kişisel gelişim” gibi yerli yersiz, oburca tüketilmiş ve dolayısıyla erozyona uğramış bir kavram. Bu yüzden çağdaş işletme literatüründe daha az kullanıldığını görüyoruz. Biz de bu nedenle “başarı yönelimi” kavramını kullanmayı tercih ediyoruz.

Çevremizde, B. Shaw’in dediği gibi üç tür insan görmekteyiz: Olayları gerçekleştirenler, onları seyredenler ve olan bitene hayret edenler. İş hayatında da, sürükleyenler, yolcular ve onlara engel olmaya çalışanlar olduğunu biliyoruz.

Her alanda işleri başlatma cesareti gösteren, her yapılanı daha ileriye götürmek için gayret edenler sürükleyenlerdir. O zaman aklıma şöyle bir soru geliyor: Sürükleyenleri, bir başka deyişle “başaran”ları nasıl tanıyabiliriz?

Yaygın inançlardan biri de, “İnsan isterse başarır” değerlendirmesidir. Birçok kişiye göre, “başaranların izlediği bir yol vardır; bu yolu izleyenler başarılı olur”. Yapılan araştırmalar bunun büyük bir yanılgı olduğunu gösteriyor. Hayat tecrübemiz de bu yargıyı doğruluyor. “Başaran” herkesin, “istemiş” olduğundan kuşkumuz yok, ancak “isteyen”lerin hepsi de başaramıyor.

“Başarmak”la “istemek” arasında farkı yaratan kişilik özelliğidir. Gerçekten de, “başaran”ların farklı kişilikleri vardır. Bu farkı yaratan en önemli öğelerden biri de “başarı yönelimi”dir. Çevremizdeki insanları genel hatlarıyla iki gruba ayırabileceğimizi görürüz. “Başarı yönelimli”ler ve “başarısızlıktan kaçınma yönelimli”ler. Başarısızlıktan kaçınanlar “ortalama”da kalır ve hiçbir zaman özlenen başarıya ulaşamazlar.

Nasıl Tanırız?

Başarı yönelimi hayatın ilk yıllarında biçimlenir. Okul çağındaki çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar; özdenetimleri yüksek, canlı, merak duygusu gelişmiş ve arkadaşları ile iyi geçinen çocukların hayat yeterliliklerinin yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Bu özelliklere sahip çocukların ileri yaşlarda iç motivasyonlarının da yüksek olduğu görülmektedir.

Başarı yönelimli insanların özellikleri şunlardır:

• Sonuç odaklılık
• Hesaplanmış risk almak
• Geri bildirim almaktan hoşlanmak
• İşe dört elle sarılmak
• Kişisel sorumluluk almak
• Ek görevlere talip olmak
• Girişimcilik
• Yenilikçilik

Başarı yönelimi yüksek insanlar dışarıdan bir zorlama olmaksızın, daha iyisini yapmak için sürekli gayret içindedirler. Hayat enerjileri yüksektir, iyimser ve çözümleyicidirler.

Başarı yönelimi yüksek insanların önemli bir özelliği de proaktif olmalarıdır. Proaktif davranış, olayları istenen yönde daha iyiye doğru değiştirme iradesidir. Bunu yapan bireyler, diğer çalışma arkadaşlarından ayrılır ve başarılı olurken, çalıştıkları şirketleri de rekabette öne geçirir ve üstünlük sağlarlar.

Başarı yönelimi yüksek insanlar fırsatları görür, problemleri öngörür ve önler, yaptığını daha farklı yapmaya çalışır, eyleme geçer, sebat eder ve sonuca ulaşırlar. Kısacası, başarı yönelimli insanlar başlar, sürdürür ve sonuçlandırır. Bu bağlamda, başarı yönelimi, iç motivasyonun en belirgin göstergelerindendir.

İç motivasyonu yüksek olan insanlar, yaptıkları ne olursa olsun kendilerini ona adarlar. Sevdikleri işi yapar, yaptıkları işi severler. Çalışırken zamandan ve mekandan koparlar. Buna psikolojide “akış hali” denir. Örneğin kapak resmi böyle bir akış halini canlandırmaktadır.

İş hayatında motivasyonu yüksek insanlarla çalışmak her yöneticinin başta gelen arzusudur. Çalışma arkadaşlarını seçerken, iş performansıyla kişilik arasındaki en can alıcı halkayı oluşturan motivasyonu teşhis edebilmek, yöneticinin hedefe ulaşmasını kolaylaştırır. Gerek işe alımlarda gerekse yeni görevlendirmelerde, motivasyonu yüksek çalışanları ayırt edebilen yönetici, “motivasyon artırıcı” etkinliklerden medet ummak zorunda kalmaz. Sık sık tekrarladığımız gibi, “yolumuzu seçmeden önce yol arkadaşımızı seçmek” hedefe ulaşmamızı kolaylaştırır.

Prof. Dr. Acar Baltaş

Biyografinin Tamamını Gör